چشم انداز اقتصادی 1400
یکی از راههای خنثی کردن تحریمهای اقتصادی علیه اقتصاد ایران را میتوان افزایش ارز آوری کشور از طریق صادرات غیرنفتی دانست.
باتوجه به تعداد کشورهای همسایه و هممرز با ایران و ظرفیت بالای اقتصادی کشور این امکان را می دهد که عملاً تحریمهای پولی و بانکی بر علیه اقتصاد ایران را ناکارآمد و خنثی می کند. به گزارش روابط عمومی سازمان توسعه تجارت ایران به نقل از روزنامه جامجم، حمید زادبوم معاون وزیر صمت و رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران در گفتگویی به بررسی و تشریح بازار کشورهای همسایه، ضرورت ایجاد تنوع در بازارها و اقلام صادراتی ایران و آخرین وضعیت اعزام رایزنهای بازرگانی به کشورهای همسایه پرداخت. یکی از مشکلات تجارت خارجی ما چه در بعد صادرات و چه واردات محدود بودن شرکای تجاری ما به چند کشور خاص است.
در این شرایط وقتی مشکلی برای این کشورها ایجاد شود ما آسیب زیادی از این موضوع خواهیم دید. در یکسال اخیر چه اقداماتی برای رفع مشکل عدم تنوع بازارهای صادراتی انجام شده است؟
دربحث صادرات ما با دو موضوع تنوع بازار و تنوع محصولات صادراتی مواجه هستیم. طبیعتاً تنوع اقلام صادراتی به میزان زیادی به تولید اقلام صادراتی بستگی دارد برای همین ما باید به سمتی برویم که تولیدات ما متناسب با نیاز بازارهای هدف باشد. تحقق این امر نیاز به یک تحول جدی در تولید کشور دارد یعنی اگر به دنبال تنوعبخشی به اقلام صادراتی هستیم باید به موازات آن ساختار تولید در کشور هم تغییر کند. از سال ۲۰۰۷ مطالعاتی بهنام فضای محصول در دنیا انجام شده و در ایران هم چند سالی است که این مطالعات آغاز شده است آنجا پیچیدگی اقتصادی کشورهای توسعه یافته مورد بررسی قرار گرفته که براساس آن مشخص شد در کشورهایی مثل ایران که اقتصاد آنها بر پایه نفت بوده، صنعت و فضای تولید متنوعی وجود نداشته است لذا باید به سمت تنوعسازی در محصول برویم و ببینیم چگونه میتوان تولیدات صادراتی کشور را متنوعتر و بیشتر کنیم اما طبیعتا کشور ما در این زمینه خیلی جوان است و باید بیشتر تلاش کند تا به آن هدف برسد.
تنوع اقلام را مهمتر میدانید یا تنوع کشورها را، چون برخی معتقدند تنوع اقلام باعث تمرکززدایی میشود و قدرت رقابت کالای ایرانی را کاهش میدهد؟
بله ممکن است این پارادوکس در بعضی محصولات وجود داشته باشد اما این را باید بدانیم که تمرکز بر اقلام ریسک خودش را دارد چراکه باعث وابستگی شما میشود و اگر تأسیسات و زیرساختهای آن محصول به نوعی مورد هجوم قرار بگیرد همه چیز از دست میرود. پس این سوال جای بحث دارد اما به هرحال با گسترش سرمایهگذاری میتوان به سمت تنوع اقلام و محصولات تولیدی رفت. شخصا معتقدم تنوع در تولید مهم است اما به شرطی که شما بتوانید در زنجیرههای جهانی قرار بگیرید پس اگر میخواهیم تنوعسازی در تولید داشته باشیم حتما باید به این سمت برویم که اولا ریسک نکرده و خودمان را در یکسری اقلام خاص محدود نکنیم ثانیاً ببینیم چیزی که به سمت تولید آن میرویم جایگاهش در زنجیرههای جهانی ارزش کجاست. در واقع برای حضور در بازارهای جهانی یا باید تولید یک کالا از اول تا آخر در اختیار شما باشد یا باید در زنجیره تولید قرار بگیرید. چرا که در دنیا این زنجیرهها تعریف شده است. با این فرض و تحقق شرط هر چه به سمت تنوع تولید برویم طبیعتا خیلی خوب است چرا که در صورت حذف شما از زنجیرههای جهانی این زنجیرهها تحتتاثیر قرار میگیرد بنابراین نمیتوانند شما را حذف کنند. اما درباره تنوع کشورهایی که با آنها مبادلات تجاری داریم ما با یک پارادوکس مواجه هستیم. در شرایطی که قرار داریم مجبوریم بر روی کشورهای همسایه و شرکای تجاری خوبمان مثل هند، چین و برخی کشورهای محور مقاومت مانند سوریه، لبنان و یمن تمرکز کنیم.
در سال 1397، چیزی حدود ۵۴درصد صادراتمان به ۱۵کشور همسایه بود و در هشتماهه اول سال ۹۹ به بیش از ۶۲درصد رسیده و هدف ما این است که این عدد را تا پایان سال جاری به ۷۰درصد برسانیم که این هدف تا حدی با آن بحث تنوع بازاری که به آن اشاره کردیم تناقض دارد ولی در حال حاضر مجبوریم تا وقتی که این دوران را پشت سر بگذاریم صبر کنیم، اما از سایر بازارها نیز غافل نیستیم و در حال مطالعه روی کشورهای آفریقا، آمریکای لاتین و آسیای دور هستیم.
البته به فرض تداوم تحریمها، تمرکز روی بازارهای همسایه مانعی هم ندارد. چون در بدترین شرایط تحریمی نیز، بازارهای همسایه به دلیل وجود مرز مشترک و سهولت در نقل و انتقالات پولی و… میتواند بازار مناسبی برای صادرات کالاهای ایرانی باشد.
کشورهای همسایه ما در سال ۲۰۱۸ بیش از هزار میلیارد دلار واردات داشتهاند.
حال سوالی که مطرح می شود این است که این هزار میلیارد دلار چه کالاهایی بوده است؟
آنها را طبقهبندی کردیم و چهار کشور مهم آن که بیشترین واردات را داشتند عبارتند از: عربستان سعودی، ترکیه، امارات و روسیه بودند که نزدیک به ۸۰ درصد کل واردات این ۱۵ کشور را به خود اختصاص میدهند. ضمن اینکه بخش مهمی از واردات آنها هم مربوط به اقلام الکترونیک و موبایل است که ما صادرات این اقلام را اصلا نداریم، یعنی عدد هزارمیلیارد واردات این کشورها نباید ما را گمراه کند، چراکه پتانسیل ما از این هزارمیلیارد دلار، حدود ۱۰۰میلیارد دلار است، یعنی حدود ۱۰۰میلیارد دلار این ۱۵ کشور سابقه واردات داشته و ما نیز سابقه صادرات داریم.
مطالعه کامل مطلب در لینک زیر: